Η οσφυαλγία (πόνος στη μέση) είναι μια από τις πιο κοινές μυοσκελετικές αιτίες επίσκεψης σε ιατρείο. Περίπου το 80% του πληθυσμού θα προσβληθεί κάποια στιγμή στη ζωή του από οσφυαλγία. Στο 85% των περιπτώσεων δεν ανιχνεύεται σαφής αιτία, σκοπός της διερεύνησης είναι περισσότερο να αποκλειστούν υποκείμενες ανατομικές βλάβες και κυρίως λοιμώδεις ή ογκολογικές αιτιολογίες. Αντιθέτως η ισχιαλγία (επέκταση του πόνου στο κάτω άκρο κατά μήκος του ισχιακού νεύρου) είναι λιγότερο κοινή και κατά κανόνα έχει ανατομικό υπόβαθρο - στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων αιτία της είναι μια κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου ή/και η στένωση του οσφυϊκού σπονδυλικού σωλήνα. Ο συνδυασμός των παραπάνω ονομάζεται οσφυοϊσχιαλγία. 

Επίπτωση και Αιτίες

Οσφυαλγία

Ο πόνος στη μέση είναι μια από τις πλέον συνηθισμένες αιτίες ιατρικής επίσκεψης, όσον αφορά στο μυοσκελετικό σύστημα. Υπολογίζεται ότι πάνω από το 80% του πληθυσμού θα έχει ένα ή περισσότερα επεισόδια οσφυαλγίας κατά τη διάρκεια της ζωής του. Οι αιτίες της οσφυαλγίας είναι πολλές, με απόλυτα συνηθέστερη την θλάση των μυών της οσφύης από υπερβολική κόπωση, άρση βαρών ή κάποιο μικροτραυματισμό. Ως οσφυαλγία μπορεί όμως να εκδηλωθούν και πιο σοβαρές καταστάσεις όπως η κήλη του οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου, η αστάθεια και οι ανατομικές διαταραχές της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης από εκφύλιση, κάταγμα, όγκο ή λοίμωξη. Οσφυαλγία μπορεί να προκληθεί επίσης και από οργανικά συστήματα εκτός του μυοσκελετικού, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του ανευρύσματος της κοιλιακής αορτής του οποίου η ρήξη συνοδεύεται πολύ συχνά από αντανακλούμενη οσφυαλγία.

Ισχιαλγία

Η ισχιαλγία είναι ένα τυπικό σύμπτωμα πίεσης σε ένα από τα οσφυϊκά νεύρα τα οποία νευρώνουν τα κάτω άκρα.
Τα οσφυϊκά νεύρα ενώνονται και σχηματίζουν τα περιφερικά νεύρα των κάτω άκρων εκ των οποίων το μεγαλύτερο είναι το ισχιακό, και από εκεί προέρχεται και ο όρος. Η πίεση στο οσφυϊκό νεύρο συμβαίνει συχνότερα στην έξοδό του από τον σπονδυλικό σωλήνα από το νευρικό τρήμα, είτε λόγω κήλης του οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου, είτε λόγω στένωσης του τρήματος από εκφύλιση, σπονδυλολίσθηση ή άλλες αιτίες. Αυτό δημιουργεί αρχικά πόνο και όταν η πίεση είναι έντονη ή/και χρόνια, υπαισθησία και αδυναμία στο επηρεαζόμενο άκρο. Βλάβες του ισχιακού νεύρου περιφερικότερα του τρήματος, όπως τραυματισμοί και όγκοι, μπορεί και αυτές να προκαλέσουν ισχιαλγία είναι όμως πολύ σπανιότερες.

Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου (κάτω), με στένωση του νευρικού τρήματος  και πίεση του εξερχόμενου νεύρου. Σύγκριση με φυσιολογικό δίσκο, τρήμα στην άνω εικόνα.

Διάγνωση

Οσφυαλγία

Απαραίτητες είναι:

Η λεπτομερής λήψη ιστορικού και η κλινική εξέταση.

Αν από αυτές προκύψουν:

Έντονες ή χρόνιες ενοχλήσεις,

Παθολογικά νευρολογικά ευρήματα από τα κάτω άκρα ή ορθοκυστικές διαταραχές,

Ευρήματα ή ιστορικό κακοήθους νόσου, λοίμωξης ή άλλης σοβαρής συστηματικής νόσου,

τότε:

Μαγνητική τομογραφία της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης,

Και σε ορισμένες περιπτώσεις:

Ακτινογραφίες της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, και ενίοτε δυναμικές λήψεις σε κάμψη και έκταση,

Αξονική τομογραφία της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης με τρισδιάστατη ανασύνθεση

Ηλεκτρομυογράφημα και ταχύτητα αγωγής νεύρων κάτω άκρων.

Πρόγνωση

Οσφυαλγία

Η πρόγνωση της απλής οσφυαλγίας είναι εξαιρετική με απλά ανακουφιστικά μέτρα όπως η λήψη αναλγητικών και η ξεκούραση.
Στις πιο σύνθετες περιπτώσεις με υποκείμενη ανατομική βλάβη η πρόγνωση εξαρτάται από το είδος και της βαρύτητα αυτής.

Ισχιαλγία

Η ισχιαλγία, όταν οφείλεται σε κήλη του οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου έχει επίσης εξαιρετικά ποσοστά ίασης με συντηρητική
θεραπεία (ανάπαυση, αναλγητικά), περίπου 90% από τους ασθενείς θα είναι σημαντικά βελτιωμένοι σε 6 εβδομάδες από την έναρξή της,
ποσοστό που ανέρχεται σε περίπου 95% σε 3 μήνες από το πρώτο σύμπτωμα. Μια μειοψηφία ασθενών αναπτύσσει πολύ έντονη συμπτωματολογία
με ισχυρό πόνο που δεν ανταποκρίνεται σε φαρμακευτική αγωγή ή νευρολογικό έλλειμμα στο επηρεασμένο κάτω άκρο (αδυναμία, μούδιασμα) και
αποτελεί, εξ' αιτίας των παραπάνω, αντικείμενο χειρουργικής αξιολόγησης.

Κήλη οσφυϊκού μεσοσπονδυλίου δίσκου, επίπεδο
Ο4-Ο5 (πράσινο βέλος)

Θεραπεία

Οσφυαλγία

Τα επεισόδια οσφυαλγίας που ανακύπτουν μετά από σωματική κόπωση σπάνια χρειάζονται κάποια άλλη θεραπεία πέραν από την συμπτωματική. Χρήσιμη είναι και η ενδυνάμωση των ραχιαίων και κοιλιακών μυών σε δεύτερο χρόνο και σε προληπτικό επίπεδο. Χρόνια ή έντονη οσφυαλγία καλό είναι να αξιολογείται κλινικά και απεικονιστικά, προκειμένου να διαπιστωθούν ανατομικές βλάβες της σπονδυλικής στήλης (όπως η στένωση του σπονδυλικού σωλήνα) και κυρίως άλλες αιτίες για αυτήν όπως όγκοι και σπονδυλικές λοιμώξεις, ειδικά σε ασθενείς με σχετικό ιστορικό. Η περαιτέρω θεραπεία σε αυτές τις περιπτώσεις εξαρτάται από το είδος και την βαρύτητα της αιτιολογίας και είναι συχνά χειρουργική. Δες και ενότητες: Οσφυϊκή Πεταλεκτομή και Οσφυϊκή Σπονδυλοδεσία.

Ισχιαλγία

Η ισχιαλγία κατά κανόνα είναι αποτέλεσμα οσφυϊκής δισκοκήλης. Η θεραπεία της είναι συνήθως συντηρητική εκτός από τις περιπτώσεις όπου η αναλγητική αγωγή δεν αρκεί και κυρίως σε αυτές στις οποίες αναπτύσσεται επιπλέον του πόνου μούδιασμα ή αδυναμία στο κάτω άκρο. Οι ασθενείς αυτοί πρέπει να αξιολογούνται χειρουργικά γιατί μπορεί να εγκαταστήσουν μόνιμο νευρολογικό έλλειμμα εάν δεν αποσυμπιεστεί το νεύρο. Η αξιολόγηση αυτή πρέπει να συμβαίνει άμεσα όταν το νευρολογικό έλλειμμα αφορά και στα δύο κάτω άκρα, όταν παρουσιάζουν υπαισθησία της περιοχής των γεννητικών οργάνων ή διαταραχές της ούρησης και της αφόδευσης. Δες και ενότητες: Οσφυϊκή Μικροχειρουργική Δισκεκτομή και Οσφυϊκή Πεταλεκτομή.