Τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης προκαλούνται συνήθως από κακώσεις υψηλής βίας, όπως οι πτώσεις και τα τροχαία ατυχήματα. Άλλες αιτίες είναι η οστεοπόρωση και οι όγκοι της σπονδυλικής στήλης. Διαφέρουν από τα υπόλοιπα κατάγματα γιατί ο οστικός τραυματισμός της σπονδυλικής στήλης μπορεί να προκαλέσει και νευρολογική βλάβη, μέσω της πίεσης των νεύρων ή του νωτιαίου μυελού από οστικά τεμάχια. Τα συμπτώματα είναι κατά κανόνα πόνος και, στις βαρύτερες περιπτώσεις, νευρολογικό έλλειμμα το οποίο μπορεί να είναι υπαισθησία (μούδιασμα), ή/και αδυναμία σε ένα ή περισσότερα άκρα, ορθοκυστικές διαταραχές κ.α. ανάλογα με την θέση και την παρεκτόπιση του κατάγματος. Η θεραπεία στα σοβαρότερα  ασταθή κατάγματα, και ειδικά σε αυτά με νευρολογική επήρεια, είναι χειρουργική. Σταθερά κατάγματα της σπονδυλικής στήλης, χωρίς νευρολογικά συμπτώματα μπορούν να αντιμετωπιστούν συντηρητικά, αλλά απαιτούν μακροχρόνια κατάκλιση, παρακολούθηση και περιορισμό των δραστηριοτήτων.

Διάγνωση

Η λεπτομερής λήψη ιστορικού και η κλινική εξέταση,

Οι ακτινογραφίες της μοίρας της σπονδυλικής στήλης όπου εντοπίζονται τα συμπτώματα,

Η μαγνητική τομογραφία της μοίρας της σπονδυλικής στήλης όπου εντοπίζονται τα συμπτώματα,

Η αξονική τομογραφία της μοίρας της σπονδυλικής στήλης όπου εντοπίζονται τα συμπτώματα με τρισδιάστατη ανασύνθεση.

Σε ορισμένες περιπτώσεις:

Ο νευροφυσιολογικός έλεγχος με ηλεκτρομυογράφημα και ταχύτητα αγωγής νεύρων άνω ή 4 άκρων ή/και σωματοαισθητικά προκλητά δυναμικά.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση ποικίλει ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του κατάγματος και τον βαθμό της νευρολογικής βλάβης. 'Όσον αφορά στο πρώτο, ένας γενικός διαχωρισμός των καταγμάτων είναι σε σταθερά και ασταθή. Στα σταθερά κατάγματα η περίπτωση μετακίνησης των οστικών τεμαχίων που τα απαρτίζουν θεωρείται απίθανη. Είναι συνήθως ηπιότερου βαθμού κακώσεις του οστού και δεν συνοδεύονται συχνά από νευρολογικό έλλειμμα. Η πρόγνωσή τους είναι πολύ καλή, χωρίς επεμβατική θεραπεία. Στα ασταθή κατάγματα αντιθέτως υπάρχει σοβαρή διαταραχή της ευστάθειας της σπονδυλικής στήλης και όχι σπάνια συνυφίσταται και κάποιος βαθμός νευρολογικής βλάβης. Η επεμβατική θεραπεία είναι απαραίτητη για να αποκατασταθεί η στηρικτική λειτουργία της σπονδυλικής στήλης αλλά και για αποσυμπιεστούν τα νευρικά στοιχεία που πιέζονται. Η πρόγνωση του νευρολογικού ελλείμματος δυστυχώς είναι σημαντικά χειρότερη και ανάλογη του αρχικού μεγέθους του όπως επίσης και της ταχύτητας με την οποία θα επιτελεσθεί η αποσυμπίεση του νωτιαίου μυελού ή/και των νεύρων. Βελτίωση του βαθμού της νευρολογικής βλάβης μπορεί να επιτευχθεί, ειδικά σε ηπιότερους νευρολογικούς τραυματισμούς, σε σοβαρές όμως βλάβες όπως η παραπληγία και η τετραπληγία η ανάταξή του ελλείμματος δεν θεωρείται ιδιαίτερα πιθανή. 

Κάταγμα Ο1 σπονδύλου (κόκκινο) με παραμόρφωση του σχήματός του.

Οπίσθια θωρακοοσφυϊκή σπονδυλοδεσία με βίδες και ράβδους, και πεταλεκτομή, σε ασθενή με ασταθές κάταγμα Ο1 σπονδύλου.

Θεραπεία

Η θεραπεία, εξαρτάται από την θέση και έκταση της οστικής και νευρολογικής βλάβης. Σταθερά κατάγματα χωρίς νευρολογική επήρεια δύναται να επουλωθούν χωρίς χειρουργική σταθεροποίηση, απαιτούν όμως αρχικά ακινητοποίηση με κατάλληλο κηδεμόνα και κλινοστατισμό και κατόπιν περιορισμό των δραστηριοτήτων του ασθενούς για λίγους μήνες. Προϋπόθεση καλής έκβασης είναι πάντα η τακτική παρακολούθησησε κατάγματα τα οποία εκτιμάται ότι μπορεί να εξελιχθούν, προκαλώντας κυρίως κυφωτική παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης. Χειρουργική παρέμβαση μπορεί να απαιτείται σε ορισμένα από τα σταθερά κατάγματα, ιδιαίτερα στα σοβαρότερα στη θωρακική και οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, με σκοπό την ταχύτερη κινητοποίηση του ασθενούς ή την ανάταξη προοδευτικής εξέλιξης, προσφέροντας ταυτόχρονα και αναλγητική δράση. Τυπική περίπτωση με τα ανωτέρω χαρακτηριστικά είναι τα οστεοπορωτικά κατάγματα. Οι επεμβάσεις που συνηθέστερα είναι επίκαιρες στις παραπάνω περιπτώσεις είναι η σπονδυλοπλαστική, η κυφοπλαστική και σπανιότερα η σπονδυλοδεσία.

Ασταθή κατάγματα χρήζουν κατά κανόνα χειρουργικής σταθεροποίησης με κάποιο είδος πρόσθιας ή οπίσθιας σπονδυλοδεσίας ή συνδυασμού και των δύο. Η νευρολογική βλάβη που συχνά συνυπάρχει απαιτεί και ταυτόχρονη αποσυμπίεση των νευρικών στοιχείων με πρόσθια ή οπίσθια προσπέλαση. Στα κατάγματα από διάβρωση των οστών της σπονδυλικής στήλης από μεταστατικούς όγκους η επιλογή της θεραπείας είναι ιδιαίτερα σύνθετη γιατί σε αυτούς τους ασθενείς πρέπει συναξιολογούνται και πολλοί άλλοι παράγοντες όπως ο γενικότερος έλεγχος της νόσου και η ικανότητά τους να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις μιας χειρουργικής επέμβασης. Η τοπική ακτινοθεραπεία έχει συνήθως εξαιρετικά αποτελέσματα στο άλγος που προκαλείται από τις δευτεροπαθείς εντοπίσεις στην σπονδυλική στήλη, ασταθή όμως κατάγματα με νευρολογικό έλλειμμα αποτελούν και εδώ σημαντικότατη χειρουργική ένδειξη. Δες και ενότητες: Οσφυϊκή Πεταλεκτομή, Οσφυϊκή Σπονδυλοδεσία, Πρόσθια Αυχενική Μικροχειρουργική Δισκεκτομή, Πρόσθια Αυχενική Σπονδυλοδεσία, Οπίσθια Αυχενική και Ινιοαυχενική Σπονδυλοδεσία και Σπονδυλοπλαστική και Κυφοπλαστική.