Τα γλοιώματα του εγκεφάλου είναι οι πιο κοινοί πρωτοπαθείς όγκοι του παρεγχύματος του εγκεφάλου. Προέρχονται από τα στηρικτικά κύτταρα του εγκεφάλου, τα οποία ονομάζονται συνολικά (νευρο)γλοία. Διαχωρίζονται ανάλογα με τα κύτταρα προέλευσής τους σε αστροκυττώματα, επενδυμώματα, ολιγοδενδρογλοιώματα και μικτούς όγκους, και ανάλογα με τον ρυθμό ανάπτυξής τους σε χαμηλής (βαθμοί Ι και ΙΙ)και υψηλής κακοήθειας (βαθμοί III και IV, αναπλαστικό γλοίωμα και γλοιοβλάστωμα αντίστοιχα). Τα συμπτώματα τους είναι κοινά με τους υπόλοιπους όγκους του εγκεφάλου και συμπεριλαμβάνουν ποικίλα νευρολογικά ελλείμματα ανάλογα με τη θέση του όγκου (όπως η αδυναμία ή/και η υπαισθησία ενός ή περισσοτέρων άκρων και η διαταραχή του λόγου), επιληπτικές κρίσεις, κεφαλαλγία κ.α. Η πρόγνωση τους εξαρτάται σημαντικά από το είδος, μέγεθος και κυρίως από τον βαθμό κακοήθειάς τους και το ίδιο ισχύει και για τον τρόπο θεραπείας τους.

Επίπτωση και Αιτίες

Τα γλοιώματα προσβάλουν τουλάχιστον 6 στους 100.000 ανθρώπους ετησίως. Τα περισσότερα είναι γλοιοβλαστώματα, αστροκυτταρικοί όγκοι βαθμού κακοήθειας IV και ακολουθούν σε συχνότητα, τα αναπλαστικά γλοιώματα (ΙΙΙ βαθμού), τα αστροκυττώματα χαμηλής κακοήθειας (συχνότερα στους νέους ενήλικες)και οι υπόλοιπες ιστολογικές μορφές. Η ανάπτυξη γλοιωμάτων είναι συχνότερη σε ασθενείς με ορισμένες νόσους όπως η νευροϊνωμάτωση , η οζώδης σκλήρυνση, τα σύνδρομα Li-Fraumeni, Turcot και Von Hippel-Lindau. Παρά το γεγονός ότι έχει διαπιστωθεί σωρεία γενετικών μεταλλάξεων στα κύτταρα των γλοιωμάτων δεν έχουν ακόμα τεκμηριωθεί βέβαιοι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη τους. 

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα των γλοιωμάτων είναι εξαρτώμενα από την θέση και το μέγεθος του όγκου. Τα συνηθέστερα είναι η αδυναμία ή υπαισθησία ενός ή περισσοτέρων άκρων, η διαταραχή του λόγου, η κεφαλαλγία, οι επιληπτικές κρίσεις, οι μεταβολές της συμπεριφοράς κ.α. Μέρος των συμπτωμάτων μπορεί να οφείλεται στη φλεγμονή (οίδημα) που προκαλεί ο όγκος στον περιβάλλοντα αυτού υγιή εγκέφαλο.

Διάγνωση

Απαραίτητες είναι:

Η λεπτομερής κλινική εξέταση και το ιστορικό,

Η μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου με σκιαγραφικό,

Σε ορισμένες περιπτώσεις:

Η λειτουργική μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου για τον ακριβή εντοπισμό των περιοχών ελέγχου κίνησης και λόγου στον εγκέφαλο του ασθενούς,

Η μαγνητική φασματοσκοπία,

Η μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου με ακολουθίες Diffusion Tensor Imaging (DTi) για την ακριβή θέση σημαντικών εν τω βάθει νευρικών οδών σε σχέση με τον όγκο.

Θα πρέπει εδώ να τονιστεί ότι καμία από τις ανωτέρω εξετάσεις δεν αναδεικνύει με βεβαιότητα το είδος και τον βαθμό κακοήθειας ενός παρεγχυματικού όγκου του εγκεφάλου και δεν μπορεί να υποκαταστήσει την βιοψία και την παθολογοανατομική της εξέταση.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση των γλοιωμάτων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον βαθμό κακοήθειάς τους. Τα γλοιώματα βαθμού Ι θεωρούνται ιάσιμα όταν μπορούν να εξαιρεθούν ολικά. Τα γλοιώματα βαθμού ΙΙ έχουν επίσης καλή πρόγνωση κυρίως όταν μπορεί να αφαιρεθούν χωρίς χειρουργικό υπόλειμμα κάτι το οποίο δεν είναι πάντα δυνατό λόγω της διάχυτης φύσης και μεγάλου μεγέθους ορισμένων από αυτά. Τα γλοιώματα αυτά μπορεί επίσης να εξαλλαχθούν σε επιθετικότερες μορφές υψηλότερης κακοήθειας με την πάροδο του χρόνου (συνήθως έτη). Η πρόγνωση των γλοιωμάτων υψηλής κακοήθειας, και ιδιαίτερα των γλοιοβλαστωμάτων είναι σημαντικά χειρότερη παρά τις σημαντικές βελτιώσεις που έχουν επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στο προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών.

Θεραπεία

Η θεραπεία των ασθενών με γλοιώματα χαμηλής κακοήθειας είναι κατά κανόνα χειρουργική με ελάχιστες εξαιρέσεις. Στα γλοιώματα υψηλής κακοήθειας η θεραπεία είναι συνήθως συνδυασμός χειρουργικής επέμβασης, ακτινοθεραπείας και χημειοθεραπείας , ο οποίος μπορεί να επαναληφθεί και να τροποποιηθεί σε περίπτωση υποτροπής. Η χειρουργική επέμβαση, βελτιώνει την πρόγνωση ακόμη και αν η ολική εξαίρεση του όγκου δεν είναι εφικτή και προσφέρει την δυνατότητα παθολογοανατομικής εξέτασης της εξεργασίας προκειμένου να διαπιστωθεί το είδος και ο βαθμός κακοήθειάς της και κατά επέκταση η περαιτέρω θεραπεία.